آموزش و تعلیم قرآن به کودکان، بهعنوان یکی از وظایف مسلم پدران شناخته شده است.
آموزش و تعلیم قرآن به کودکان، بهعنوان یکی از وظایف مسلم پدران شناخته شده است. پیامبر اسلام(ص) در مقام شمردن حقوق فرزندان بر پدران خویش فرمودهاند: «حق الولد علی والده... و یعلمه کتاب الله و یطهره».
از جمله حقوقی که فرزند بر پدر خود دارد... این است که به او کتاب خدا را بیاموزد و او را به پاکی و پاکدلی تربیت کند.
از این رو، شایسته است هر پدر و مادری برای تأمین سعادت خود و فرزندانشان، آنان را یا خود تعلیم دهند یا به مراکز تعلیم و آموزش حفظ قرآن بفرستند: «و فی ذلک فلیتنا فس المتنافسون» یعنی در این ] نعمتها [ مشتاقان باید بر یکدیگر پیش گیرند.
پدر و مادری که به تربیت فرزندی آشنا با قرآن پرداخته و همت خود را در این مسیر صرف کردهاند، در دنیا از داشتن فرزندی مأنوس با قرآن و مؤدب به آداب اسلامی و قرآنی به خود میبالند و در آخرت از ثمرات پرورش فرزندی که حافظ یا قاری قرآن است، بهرهمند خواهند شد.
امروزه حفظ در جامعه فراگیر شده و اغلب خانوادهها به حفظ قرآن توسط فرزندانشان رغبت بسیار نشان میدهند و در این سطور که توسط یکی از مربیان مهد کودک شکوفههای قرآن نگارش یافته، تذکراتی چند در همین زمینه بیان شده است.
مأنوس بودن فرزندان با قرآن از آمال و آرزوهای والدین است، اما آنها باید توجه کنند که کودکان معمولاً تحت تأثیر تلقینات اجتماعی به هر امری رو میآورند یا از آن گریزان میشوند. آنها اغلب به چیزهایی دقت نشان میدهند که والدین به آنها تلقین میکنند، حتی ممکن است ارزش این امور برایشان روشن نباشد. ولی چون اینگونه امور به وسیله والدین یا اشخاص مورد احترام آنها تلقین شده، خود به خود دقتشان را متوجه آن امور میسازند. تشویق و تأیید بزرگسالان در بچهها جهت ارزشگذاری کاری و رغبت و علاقه به انجام آن فوقالعاده مهم است. از این رو، والدین باید در خانه جوی قرآنی ایجاد کنند و فرزندشان را در محیطی قرار دهند که دوستانی مأنوس با قرآن بیابد. این امر و اهتمام والدین به قرآن بر فرزندشان تاثیر گذاشته و او را به سوی فعالیتهای قرآنی سوق میدهد. نباید بچهها را به حفظ قرآن وادار کرد، چرا که اجبار در هر کاری باعث اکراه از آن، میشود. حضرت امام علی(ع): «چون قلب را بر چیزی مجبور کنند، کور میشود.» از کلام امام چنین استنباط میشود که اجبار علاوه بر آنکه باعث دلزدگی محض میشود، بینش را از بین برده و کودک نسبت به یادگیری و انجام آن امر هیچگونه استعدادی از خود بروز نمیدهد.
کار حفظ قرآن از آن رو که عملی فکری است و نیاز به توجه، تمرکز و دقت دارد و وقت خاصی را از کودک میگیرد، چندان برای او جذاب نیست. پدر و مادر با بیان فایدههای حفظ قرآن، تشویقات و جوایز لفظی و مادی و تعریف به موقع و مناسب از چهرههای موفق قرآنی، میتوانند او را به حفظ قرآن تشویق کنند. البته این امر در ابتدای کار حفظ، مهم است و بعد از مدتی که از حفظ قرآن بگذرد خود به خود علاقهمندی به حفظ در کودک به وجود میآید.
همچنین باید اجازه داد کودک اولین نشانههای علاقهمندی به حفظ را بروز دهد، آنگاه طی یک برنامه منظم و فرستادن او به جلسات و محافل حفظ، کار را دنبال کرد، زیرا بعضی کودکان مخصوصاً در سن خردسالی، آمادگی حفظ کردن را ندارند. به عبارت دیگر، کودک هنوز به حدی از رشد نرسیده که سلولهای مغزی وی آمادگی و استعداد جذب محفوظات قرآنی را داشته باشد. والدین باید توجه داشته باشند که سن خاصی را نمیتوان برای رسیدن کودک به این آمادگی تعیین کرد. بعضی در 2 سالگی و عدهای در 4 یا 6 سالگی به این آمادگی میرسند. لذا باید محیط را برای کودک قرآنی کرد و منتظر شد تا او پیش قدم شود و سپس به صورت منسجم و با برنامه، تشویق کودک را شروع کرد.
نظارت والدین بر نحوه حفظ فرزندشان و همکاری با مربی حفظ او بسیار لازم است. باید والدین در منزل سعی کنند آیات حفظی روزانه او را خود برایش بخوانند، زیرا کودکان خردسال به دلیل آنکه هنوز با لهجه عربی و تجوید قرآن آشنا نشدهاند، از نوار ترتیل قرآن بهرهای نمیبرند و گاه مشاهده میشود کودک آنچه را نوار میخواند، نمیفهمد. خصوصاً نوارهایی که دارای سرعت در تلاوت است. اگر والدین خود آیات را برای کودک با آرامش بخوانند، او به خوبی متوجه تکتک کلمات میشود و با نگاه به نحوه حرکت لبهای والدین، تلفظ صحیح آنها را فرا میگیرد و از این راه میتوان به مرور، لهجه عربی را به او آموزش داد. تا استفاده از نوار نیز در آینده برایش آسان شود.
برای تشویق کودک و آنکه خود او به اشتباهاتش در هنگام تحویل حفظ پی ببرد، خوب است صدای او را هنگام تمرین و مرور آیات ضبط و سپس برایش پخش کرد او هم از شنیدن صدای خود لذت میبرد و هم تشویق میشود، ضمناً اشتباهاتش را یافته و تصحیح میکند. به خاطر تأثیر زیاد دستگاه ضبط صوت در آموزش کودکان، یک روانشناس 1 در همین ارتباط گفته: «دستگاه ضبط صوت در تمرینات و تکرارها مهمترین کاربرد را پیدا میکند».
هرچند کودکان برخلاف بزرگسالان که حتماً باید مفهوم چیزی را بدانند تا آن را به خاطر بسپارند، نیازی به فهم معانی در داشتن حفظ بهتر ندارند و حافظه آنها به خوبی تمام مطالب را بدون توجه به مفاهیمشان حفظ میکند، اما بهتر است والدین مفاهیم کلمات و آیات را برای کودک و در حد فهم او توضیح دهند. فهم و درک معانی آیات رمز تکلم با قرآن است.
پینوشت:
1- روبرت توکه، چگونه حافظهای برتر داشته باشیم، ترجمه ساعد زمان، انتشارات ققنوس، چاپ اول: بهار 72.